De feestdagen liggen achter ons en daarmee alle rituelen die daaraan verbonden zijn: de kerstkransen, kerstbomen en uitbundige familiediners. Die hebben opvallend genoeg weinig te maken met de geboorte van Jezus, maar zijn voortzettingen van vóór-Christelijke gebruiken rondom midwinter: het keerpunt waarna de dagen weer langer worden, en we richting voorjaar gaan, richting nieuw leven. Rituelen zijn erg belangrijk in het sociale verkeer, en gaan in de kern over verbinding en afscheid. We schudden elkaar de hand of kussen elkaar bij ontmoeting en afscheid. We zijn ontzet als iemand het ritueel niet in acht neemt door géén hand te geven, door ons niet aan te kijken bij de begroeting, of door te vertrekken zonder afscheid te nemen. Er zijn rituelen rondom vruchtbaarheid, geboorte, trouwen en de dood. En rituelen zijn niet voorbehouden aan mensen. Bij Wintergasten was recent de wereldberoemde chimpansee-onderzoekster Jane Goodall te gast, die een fragment uit een film liet zien waarin moeder chimpansee Flo dood gevonden wordt door haar 6-jarige zoon Flint. De hele familieclan komt samen bij het levenloze lichaam van Flo, maar vertrekt weer na verloop van tijd- een afscheidsritueel. De film vertelt dat Flo, na het verlies van Flint’s jongere babyzusje, al haar moederliefde op Flint gericht heeft, die daardoor veel kinderlijker en afhankelijker blijft dan zijn leeftijdgenoten. Na het overlijden van zijn moeder zoekt Flint kort aansluiting bij zijn leeftijdgenoten, maar hij keert snel terug naar haar lichaam. Daar bouwt hij een nest in een boom, waar hij blijft totdat hij na drie weken zelf overlijdt. Flo is niet in staat geweest haar zoontje los te laten, het ritueel van afscheid uit te voeren, toen hij daaraan toe was. En Flint kan dat ritueel ook niet bij zijn moeder voltrekken. Een droevig verhaal over (té sterke) binding en afscheid, en de daarbij horende rituelen. Die zitten kennelijk dieper in onze natuur dan we denken.